Filomena Fraiz Canabal

Filomena Fraiz Canabal, natural de Folgoso, naceu o 22 de outubro de 1925 e faleceu o 28 de febrero de 2015. Filomena tiña dúas irmás, Otilia e María, quen tamén eran bailadoras. Durante toda a súa vida, Filomena traballou no campo e aprendeu a tocar a pandeireta da man da súa nai.

A pesar de non ter relación co mundo da música fóra dos gaiteiros que ían ao día da festa e do acordeonista, ela e as súas irmás foron recoñecidas polo seu talento para o baile e a música. Non se conserva máis que unha pandeireta de hai 40 anos, cando comezaron a recuperar as pezas da mocidade.

Filomena aprendeu a tocar a pandeireta con súa nai ao carón da lareira, utilizando un prato de metal esmaltado en branco que era común naquela época, xa que non tiñan pandeiretas propias. Para as ruadas só tiñan entre tres e catro pandeiretas para compartir entre elas.

A historia de vida de Filomena Fraiz Canabal é un exemplo do talento e a creatividade que se pode atopar nun lugar tan humilde e rural como Folgoso. A súa paixón pola música e o baile é un recordatorio de que a cultura popular é unha parte vital do noso patrimonio e merece ser valorada e preservada.

Josefina Taboada, Filomena Castro e Filomena Fraiz, veciñas do lugar de Folgoso.
Fotografía: Mary Canabal - 15 de agosto de 1992 (Folgoso)

Josefina Taboada, Filomena Castro e Filomena Fraiz, veciñas do lugar de Folgoso.
Fotografía: Mary Canabal - 15 de agosto de 1992 (Folgoso)

Emérita Castro López, Filomena López Castro, Filomena Fraiz Canabal e Josefina Taboada.
Fotografía cedida por Ismael Ferrón.

Emérita Castro López, Filomena López Castro, Filomena Fraiz Canabal e Josefina Taboada.
Fotografía cedida por Ismael Ferrón.

Emérita Castro López, Filomena López Castro, Filomena Fraiz Canabal e Josefina Taboada.
Fotografía cedida por Ismael Ferrón.

Emérita Castro López, Filomena López Castro, Filomena Fraiz Canabal e Josefina Taboada.
Fotografía cedida por Ismael Ferrón.

Filomena Fraiz Canabal e Josefina Taboada. Ruada en Folgoso con varios grupos da música tradicional un día de recollida.
Fotografía cedida por Ismael Ferrón.

Ruada en Folgoso con varios grupos da música tradicional un día de recollida.
Fotografía cedida por Ismael Ferrón.

Filomena Fraiz Canabal e María Fraiz Canabal.
Fotografía cedida por Ismael Ferrón.

Filomena Fraiz Canabal e María Fraiz Canabal.
Fotografía cedida por Ismael Ferrón.

Ismael Ferrón Ruibal, Filomena Fraiz Canabal, María Fraiz Canabal e Otilia Fraiz Canabal.
Fotografía cedida por Ismael Ferrón.

Vídeos

De esquerda a dereita (coas pandeiretas): Josefina Taboada López (1915), Filomena Fraiz Canabal (1925), Filomena Castro López (1915) e Gumersinda López González (1933). Festival de aniversario do grupo "Pallamallada", no Teatro Principal de Pontevedra (1996?). Gravacións cedidas por Ismael Ferrón para a súa dixitalización.

De esquerda a dereita (coas pandeiretas): Josefina Taboada López (1915), Filomena Fraiz Canabal (1925), Filomena Castro López (1915) e Gumersinda López González (1933). Festival de aniversario do grupo "Pallamallada", no Teatro Principal de Pontevedra (1996?). Gravacións cedidas por Ismael Ferrón para a súa dixitalización.

De esquerda a dereita: Gumersinda López González (1933), Filomena Castro López (1915), Josefina Taboada López (1915), Filomena Fraiz Canabal (1925) e Emérita Castro López, (1941). Gravacións cedidas por Ismael Ferrón para a súa dixitalización.

De esquerda a dereita: Filomena López Castro (1925), Emérita Castro López (1941), Josefina Taboada López (1915), Filomena Fraiz Canabal (1925), Gumersinda López González (1933), Teresa Montes Dapena (1935). Gravacións cedidas por Ismael Ferrón para a súa dixitalización.

De esquerda a dereita (coas pandeiretas): Josefina Taboada López (1915), Filomena Fraiz Canabal (1925), Filomena Castro López (1915) e Gumersinda López González (1933). Festival de aniversario do grupo "Pallamallada", no Teatro Principal de Pontevedra (1996?). Gravacións cedidas por Ismael Ferrón para a súa dixitalización.

De esquerda a dereita (coas pandeiretas): Josefina Taboada López (1915), Filomena Fraiz Canabal (1925), Filomena Castro López (1915) e Gumersinda López González (1933). Festival de aniversario do grupo "Pallamallada", no Teatro Principal de Pontevedra (1996?). Gravacións cedidas por Ismael Ferrón para a súa dixitalización.

La tradición musical en España (vol- 5)
Os ritmos bailables

Esta publicación foi aprobada por TECNOSAGA, S.A.

03 - JOTA DE FOLGOSO.mp3

JOTA DE FOLGOSO (Folgoso/ Cerdedo - Pontevedra) (2'57")

04 - MUIÑEIRA DE FOLGOSO.mp3

MUNEIRA DE FOLGOSO (Folgoso / Cerdedo - Pontevedra) (2'57")

Filomena Fraiz, Delfina Taboada, Filomena Castro, Emérita Castro e Gumersinda López - La tradición musical en España (Vol.5) - Os ritmos bailables

Recompilación nas provincias galegas durante o ano 1988 dos diferentes ritmos bailables. Campanas con aires de muiñeira, informantes que nunha improvisada reunión, diante dos micrófonos, cantan acompañadas polo son das pandeiretas, a gaita de fol e un sin fin de pandeiros. Todo isto para interpretar ritmos antigos e modernos (rumbas, mazurcas, pasodobres, etc.), nas formas máis variadas que marcan as diferentes provincias galegas. Realizada por M. Santamaría, J. Mª Alonso e Carlos Rey en 1988. Editada en casete en 1989 como vol. 2 de Música tradicional galega, e en cd en 1997 como volume 5 da colección “La tradición musical en España”, tamén por Tecnosaga.

Información obtida da publicación:

Informantes:

Todos os temas foron recollidos por: M. Santamaría, J. Mª Alonso e Carlos Rey.

Agradecemos tódo los noso informantes o tempo e adicación ue nos dispensaron pois, sin a súa colaboura, iste albúm non sería unha realidade. Teñan como compensación o saberse protagonista-transmisores dunha secular como é a nosa.


Tarataña - Radio Nacional de España

Tarataña surge como respuesta a un fenómeno interesante para las músicas de raíz nacidas en España: Las últimas décadas han visto crecer un movimiento de recuperación, adaptación y divulgación de la cultura campesina y las músicas de raíz en nuestro país, que ha propiciado la revitalización de antiguos rituales festivos, la génesis de otros nuevos y el crecimiento de una organización social extensa y variada, que sustenta un nuevo paisaje ritual, colectivo y dinámico.

Radio 3 - Fernando Íñiguez

TARATAÑA 
De la tradición a la actualidad

31/10/2010 - 58:53

Con la hora recién cambiada y una horita más durmiendo, arranca Tarataña con tres piezas seguidas: un toque a festa, una muñeira con birimbau y una jota de Folgoso, servidas -y ordenadas- por Manuel e Luis Ferreiro; por Emilio Villaverde Díaz; y por Filomena Fráiz, Delfina Taboada, Filomena y Emérita Castro y Gumersinda López. Ayer prometí verdiales más clásicos y aquí están "Me tienes loco y enfermo". Tanto las tres piezas primeras, como los verdiales, y la folias que vienen después, a cargo de los canarios Echenvite, están extraídos de los discos " La Tradición Musical en España", editado por Tecnosaga. Con el cuento "San Antonio y Los Pajaritos", por fin suena Joaquín Díaz en la nueva etapa de Tarataña, pero ya se sabe que nunca es tarde bla, bla, bla. Vamos, que estamos en plan muy tradicional, pero ya que hemos cambiado el reloj de hora, vamos a arrimar la tradición a estos tiempos: tenemos hoy a Fuxan Os Ventos, bOnOvO y Leília, por la parte gallega; a Eliseo Parra -solo y con Carmen París - por la parte castellano aragonesa; a La Bruja Gata , por la madrileña, y a Petit de Cal Eril y Ton Rulló y la Peguebanda , por la catalana. (31/10/10).

TARATAÑA - De la tradición a la actualidad - 31.10.2010 - 58.53.mp3

Artigos relacionados