Embedded Files
Gustaríache colaborar neste proxecto?
Programa Alalá, da Televisión de Galicia, adicado ás pandeireteiras de Barro de Arén.
Data de emisión: 6 de xuño de 2006 na Televisión de Galicia
Achegámonos ó concello de Cerdedo para coñecer ás Pandereteiras de Barro de Arén. Foi o propio grupo, durante a gravación dun programa en Soutelo de Montes, o que convidou ó equipo de Alalá a se achegaren ata a súa aldea, Barro de Arén.
O programa aceptou a invitación e descubriu un fermoso lugar no que antes apenas chegaban as leiras para todos os veciños mentres que agora sobran porque só viven unhas oito familias. Iso si, todos eles saben cantar e bailar. Por iso hai uns anos comezaron a chegar rapaces e rapazas interesados en recoller o repertorio tradicional desta zona da comarca flanqueada polas cotas da Serra do Seixo.
Grupos como Treixadura, O tear de Llerena ou Donicelas, teñen no seu repertorio pezas e coplas que saíron de Barro de Arén. Co fin de recompilar esas pezas, os veciños comezaron a xuntarse de novo, recuperaron as pandeiretas que levaban anos abandonadas e volveron a cantar e a bailar como cando eran novos. A memoria prodixiosa de Gurmesinda e de Manuela garda un arquivo inesgotable de letras e melodías. De feito no primeiro disco que acaban de editar, “Cerdediño p’rós amores” conten un total de trinta temas e, segundo elas, aínda teñen motísimos mais por gravar.
Unha desas pezas é o popular “Arrieiro” que Manuela aprendeu de seu pai cando era nena e que esta muller, que ademais compón, canta coma ninguén. No grupo contan tamén coa voz e co talento de Xosé, que despois de percorrer case toda España por cuestións de traballo, volveu a Barro coa súa muller, Alsira, onde agora, xa xubilado, canta e tamén escribe cancións. Por suposto, el non foi o único que percorreu mundo, outras pandereiteiras como María, Felicitas, ou Lola estiveron tamén en Suiza, Barcelona e Francia. A emigración marcou a vida desta aldea na que apenas hai xente nova xa que os fillos de maioría destas familias están espallados polo mundo, desde Pontevedra ata Canarias, Madrid ou Andorra.
Pero ademais de falar de todo isto comprobaremos que os veciños de Barro de Arén non precisan máis que xuntarse para facer festa e en canto soa a pandeireta saen todos a bailar. Sobre todo Delmira, unha muller incrible que con 91 anos segue ensínandolle ós máis novos como se baila unha muiñeira ou unha jota.
Enlace orixinal: Alalá nº 16 “Pandereteiras de Barro de Arén”
Pandeiretas de Manuela Cortizo, José Álvarez, Maricarmen Martínez, Felicitas Martínez e Clara Ruzo
Fotografías
Fotografías
Cerdediño p’rós amores
Cerdediño p’rós amores
Barriño para cantar…
Barriño para cantar…
Naqueles tempos case tirados xa da memoria colectiva nos que non había radios, televisores e demais trebellos a meter barullo alleo nas casas, a xente cantaba. Cantaba mentres lavaba, mentres sachaba no millo, mentres apañaba no toxo, botaba nas patacas ou ía polo camiño, e por suposto cando había que facer a festa. Mais mentres non puido chegar ás aldeas o exceso, o luxo vilego de contratar un músico ou varios, cando había gañas de festa era a propia xente a que por forza tiña que poñer a música. E con tanto traballo como había, o que sobraban eran gañas de festa, claro. Na Terra de Montes, como en moitas outras partes do país galego, os mozos e mozas organizaban os seus propios bailes no inverno cando non había festas patronais á vista-, nuns determinados días na semana, como podían ser xoves, sábado e domingo. Rematábanse os traballos, axeitábase un baixo dunha casa ou mesmo unha corte, a quen lle tocaba aportaba o carburo para prender o candil, e á hora acordada, xeralmente logo da cea, ían aparecendo mozos e mozas para a festa, para a “Rúa”. Dúas ou tres mozas collían as pandeiretas e comezaba a foliada. Primeiro a jota, logo a muiñeira, e por suposto algún agarrado, e logo veña, que collan outras a pandareta que nós tamén queremos beilar. E así ata a media noite, troula rachada a base de bailes e cantares aprendidos nesa intensa escola que é a comunidade, a veciñanza, o pobo.
Na parroquia e Concello de Cerdedo, a mocidade das aldeas de Barro, Arén e Cernados, argallaba en conxunto as súas Rúas, repartíndose os días e podendo ir as mozas destes lugares a calquera dos outros dous. Os mozos tiñan máis liberdade de movemento, e chegaban de toda a contorna: Folgoso, Pardesoa, Figueroa, Castro, Meilide, Lourido, Carballás, Avelaíndo e mesmo Caroi -no veciño concello de Cotobade-, Soutelo de Montes ou Presqueiras, -no de Forcarei.
A xente de todos estes lugares conserva hoxe aínda ben acesa a memoria daqueles tempos, daquelas intensas noites nas que namoraban e botaban fóra do corpo a dureza do traballo no agro. Mais nestes comezos do Século XXI, cincuenta anos despois de que todo isto esmorecera, évos a xente deste lugariño de Barro de Arén a que máis está a reivindicar aquel seu xeito de facer a festa e de vivir as músicas das súas vidas, que pasaran de boca en boca ata ser herdanza súa por dereito. Herdanza que hoxe lle queren deixar tamén a toda a xente da súa Terra, para que a coñezamos e apreciemos como o que é, parte fundamental dese grandísimo ben común dos galegos e galegas que chamamos Cultura, e que vale tanto como nós o apreciemos.
Eu de coplas sei un cento...
Eu de coplas sei un cento...
Un cento ou dúas ducias deles, e nós quixeramos facer uns breves apuntamentos sobre o xeito que teñen estas mulleres de cantalas e acompañalas.
No tocar das pandeiretas, notamos que de principio a fin só se saen do patrón básico de cada tocata para marcar a volta no baile da jota, con ese característico repenique seu que comparten coas mulleres de moitas outras aldeas, e que en lugares coma o lindeiro Caroi (Cotobade) chaman “refollo”. No resto de bailes, atopamos que as pandeiretas non fan máis paradas, petos ou repeniques, nin sequera para marcar a volta na muiñeira, como si ocorre noutras parroquias de ben preto (Presqueiras, Figueroa, Castro, Quireza…). O instrumento cóllese ao xeito máis habitual na nosa Terra, mais sempre coa man esquerda aberta (no caso de sermos destros). Tanto é así, que as pandereteiras de Barro non lembran que as vellas de antes tocaran co puño pechado en ningún caso, cousa que tamén distingue a este lugar doutras parroquias coma as xa citadas. Tampouco tocan nin lembran que se tocaran outros instrumentos para acompañar ás pandeiretas, coma o pandeiro cadrado ou a lata de pemento. Se acaso unhas cunchas, pero nin moito.
No estilo do cantar da zona atopamos bastante estabilidade nas melodías e un timbre bastante natural en relación a outros lugares onde flutúan moito os tons, e o nivel de nasalidade é ben máis alto. Recréanse na ornamentación e matices dos cantares, mais con moito xeito, sen sobrecargas. Tamén tenden a altealos para que resoen as voces por riba das pandeiretas, pero sen chegar ao estilo case desgarrado doutras zonas galegas. A linguaxe tradicional resumiríao ben nun contundente “sábeno adonairar”.
No que se refire ás letras das cantigas, destaca que moitas, malia ser aprendidas no propio Barro, levan o retrouso en castelán e teñen un estilo común, sendo xeralmente jotas e valses. Isto fainos pensar nunha moi posible orixe foránea destes cantares, seguramente castelá, que habían traer os homes da zona cando voltaban de traballar de canteiros nas “Babias”, ou nas segadas de Castela. Pola outra banda, nas coplas que enchen estes cantares predomina o galego, lingua por suposto propia e habitual da nosa xente, e polo tanto ferramenta natural de comunicación tamén para as mulleres de Barro. Iso si, tamén nos sorprende que, de xeito aparentemente natural, ao cantar prefiran prescindir da súa habitual gheada na fala, así coma do chamado “-e paragóxico” ao final dos versos (cantar-e, saber-e).
Ficha da gravación
Ficha da gravación
Cantaron e tocaron:
Gumersinda Castro Porto (Ghumersinda das Dieghas, Barro 1927). Voz e pandeireta en todos os cortes agás o 1, 6, 7, 14 e 20.
Manuela Cortizo Medal (Manuela das Marianas, Cerdedo 1930). Voz e pandeireta en todos os temas agás o 1, 6 e 20-24.
Rosa Castro Porto (Rosa das Dieghas, Barro 1934). Voz nos cortes 2-5; 13, 15-18 e 26-32.
Alsira López Álvarez (Alsira dos Carballeiros, Barro 1926). Voz nos cortes 2-5; 13, 15-18 e 26-32.
Felicitas Martínez López (Feli da Helena, Barro 1932). Voz nos cortes 2-5; 13, 15-18 e 26-32.
María Martínez López (María da Helena, Barro 1939). Voz nos cortes 2-5; 13, 15-18 e 26-32.
Clara Ruzo Sueiro (Clara dos Ruzos, Meilide 1935). Voz e pandeireta nos cortes 13, 15-18 e 26-32.
José Cortizo Martínez (José da Fonte, Barro 1926). Voz nos cortes 6, 13, 31 e 32.
Tamén axudaron:
Sinda: voz no corte 19.
Marcelino: bucios no corte 1.
José da Bandeira: pandeireta no corte 32.
Guillerme Ignacio Costa: gaita de fol nos cortes 13 e 32.
Produción musical: Pandereteiras de Barro de Arén/Guillerme Ignacio Costa.
Técnico de son: Valentín.
Deseño gráfico: Tent’a Toura.
Textos: Guillerme Ignacio Costa.
Gravado e mesturado nos estudios Phonos da Estrada entre os meses de Decembro do 2005 e Febreiro do 2006.
O noso fondo agradecemento ao Concello de Cerdedo pola seu decidido apoio a este proxecto. Tamén graciñas a José de Xirandola pola súa colaboración, e a Xerardo Albela dos Raiceiros polo punteiro de si.
Guillerme Ignacio Costa
Presentación na "I Festa do Xabarín"
Presentación na "I Festa do Xabarín"
Presentación do disco na "I Festa do Xabarín" en Cerdedo.
Fotografía - Rubén Troitiño
Presentación do disco na "I Festa do Xabarín" en Cerdedo.
Silvestre José Balseiros Guinarte, exalcalde do desaparecido concello de Cerdedo.
Fotografía - Rubén Troitiño
Presentación do disco na "I Festa do Xabarín" en Cerdedo.
Guillerme Ignacio Costa, pilar fundamental da gravación deste disco.
Fotografía - Rubén Troitiño
Presentación do disco na "I Festa do Xabarín" en Cerdedo.
Fotografía - Rubén Troitiño
Programa "Lume na palleira" de Radio Galega
Programa "Lume na palleira" de Radio Galega
Lume na palleira
Lume na palleira
Programa especializado na música folk e tradicional, principalmente a propia de Galicia pero con atención puntual ás propostas chegadas doutros lugares. Conducido por Emilio Españadero.
A dinámica do programa inclúe música en directo, entrevistas, presentacións de discos, información de concertos e festivais e, sempre que é posible, o contacto directo cos oíntes a través do teléfono e de Internet.
Vídeos
Vídeos
Manuela Cortizo "das Marianas" (Cerdedo 1930), bota un cantar dos arrieiros que aprendeu de seu pai, e cun retrouso que ela mesma lle engadiu.
Gravación feita no "teleclú" de Barro de Arén o 5 de novembro do 2005, dentro con motivo do II Encontro de pandeireta galega e asturiana.
Corte cedido ao APOI dentro da colección de Guillerme Ignacio Costa.
Gravación feita no "teleclú" de Barro de Arén o 5 de novembro do 2005, con motivo do II Encontro de pandeireta galega e asturiana. Exemplo das múltiples Rúas que se fixeron neste pequeno local onde as pandeireteiras de Barro compartiron con quen quixo os enormes saberes arredor da tradición na súa aldea que gardaban e aínda gardan. Tocan e cantan Ghumersinda e Rosa Castro "das Dieghas" ( Barro 1927 e 1934); Manuela Cortizo "das Marianas" (Cerdedo 1930), Clara "dos Ruzos" (Meilide 1935) e José Álvarez "Pepito do Codeso" (Barro 1923). Cámara: Daniel Carballo "Maca".
Gravación feita no "teleclú" de Barro de Arén o 5 de novembro do 2005, con motivo do II Encontro de pandeireta galega e asturiana. Exemplo das múltiples Rúas que se fixeron neste pequeno local onde as pandeireteiras de Barro compartían con quen quixera os enormes saberes arredor da tradición na súa aldea que gardaban e aínda gardan. Tocan e cantan Ghumersinda e Rosa Castro "das Dieghas" ( Barro 1927 e 1934); Manuela Cortizo "das Marianas" (Cerdedo 1930), Clara "dos Ruzos" (Meilide 1935) e José Álvarez "Pepito do Codeso" (Barro 1923). Cámara: Daniel Carballo "Maca".
Corte cedido ao APOI dentro da colección de Guillerme Ignacio Costa.
Manuela Cortizo "das Marianas" (Cerdedo, 1930) e Ghumersinda Castro "das Dieghas" (Barro, 1927) xa foran compañeiras tocando xuntas nas Rúas da súa mocidade. Acompáñaas nesta ocasión Clara "dos Ruzos" (Meilide, 1935), da veciña Meilide, tocadora que se uniu a elas cando se xuntaron como “Pandeireteiras de Barro de Arén” para ir tocar polas rúas de comezos dos 2000.
Bailan Marcelo González e máis Delmira "da Brasileira", veterana bailadora tamén protagonista no Alalá de Barro de Arén (https://www.youtube.com/watch?v=8B15-...).
Esta melodía non aparece no seu Cd “Cerdediño p’r’os amores” (https://soundcloud.com/arquivostradic...).
Gravación feita na cociña de Manuela por Xandre Outeiro, Guillerme Ignacio e Marcelo González (O Tear de Llerena), o 22 de outubro do 2005.
Corte cedido ao APOI dentro da colección de Guillerme Ignacio Costa.
Manuela Cortizo "das Marianas" (Cerdedo, 1930) e Ghumersinda Castro "das Dieghas" (Barro, 1927) xa foran compañeiras tocando xuntas nas Rúas da súa mocidade. Acompáñaas nesta ocasión Clara "dos Ruzos" (Meilide, 1935), da veciña Meilide, tocadora que se uniu a elas cando se xuntaron como “Pandeireteiras de Barro de Arén” para ir tocar polas rúas de comezos dos 2000.
Botan unha jota clásica de Barro de Arén, versión estándar da jota na aldea. É un dos poucos tons estróficos que atopamos para a jota en Barro, onde gustan de cantalas con retrouso. Esta melodía non aparece no seu Cd "Cerdediño pr'os amores" (https://soundcloud.com/arquivostradic...).
Gravación feita na cociña de Manuela por Xandre Outeiro, Guillerme Ignacio e Marcelo González (O Tear de Llerena), o 22 de outubro do 2005.
Corte cedido ao APOI dentro da colección de Guillerme Ignacio Costa.
Actuación das "Pandeireteiras de Barro de Arén" xunto con tres dos membros da "A. C. Os Abrentes de Cerdedo", Rubén Troitiño (gaita), Jesús Pérez (tambor) e José Cudeiro (bombo) no programa da TVG "Luar" na presentación da "IV Festa Gastronómica do Xabarín" de Cerdedo.
Polafías da AELG
Polafías da AELG
Que son as polafías?
Que son as polafías?
Unha aposta da AELG a prol da literatura galega de tradición oral.
As polafías son un proxecto da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG), coordinado polo Vogalía de Literatura de Tradición Oral (Antonio Reigosa e Lois Pérez), Antonio Reigosa, e que conta coa colaboración de diversas asociacións e co patrocinio de institucións públicas.
A palabra polafía é un neoloxismo referido ás reunións ou veladas de carácter festivo con contidos literarios e musicais, e ten como obxectivo primordial o de poñer en valor e rescatar do esquecemento o valioso patrimonio oral, literario e musical, galego. O termo polafía quere reunir no seu significado o mellor dos diferentes matices e acepcións de vellas palabras (polavilas, fías, fiadas, fiandóns, seráns,...) con semellantes contidos. A principal diferenza, en canto ao desenvolvemento, daquelas xuntanzas de antigo co desta nova proposta é que agora podemos, e debemos, axudarnos das novas tecnoloxías, desde os aparellos de gravación, que favorecen o arquivo e estudo do recompilado, ata o uso de novas tecnoloxías, caso de internet, que poden contribuír a unha ampla difusión deste patrimonio.
O formato das polafías require a presenza dun/ha mantedor/a, divulgador/a ou especialista que introducirá e comentará as principais características das pezas e xéneros literarios amosados, dun recitador de poesía anónima ou de autor/a de feitío popular; dun/ha músico/a, que interpretará romances, coplas ou cantares de raiceiras tradicionais. Sen embargo, o elemento humano transcendental e imprescindible no desenvolvemento de cada polafía constituírano os homes e mulleres, narradores, cantadores, romanceadores...etc, veciñas e veciños de cada lugar onde se desenvolva a polafía, pois eles/as son os/as auténticos/as protagonistas, os que xenerosamente transmiten o seu saber.
O que suceda nas polafías será gravado e logo difundido a través da web da AELG. As polafías teñen unha duración aproximada de 90 minutos.
Colaboraron na organización
Asociación Cultural e Ecoloxista “Verbo Xido”
Calros Solla
Concello de Cerdedo.
Agradecementos
Antón Castro, Manuela Cortizo
José Cortizo
Sinda Álvarez
Pura Lavandeira
Pandeireteiras de Barro de Arén
Os Abrentes de Cerdedo
Rubén Troitiño
Tear de Llerena
Marcelino Sieiro.
Patrocinador
Dirección Xeral de Creación e Difusión Cultural
Consellería de Cultura
Xunta de Galicia.
Coordinou
Antonio Reigosa (vogal responsable da Sección de Literatura de Tradición Oral)
Dime, a dónde vas
Dime, a dónde vas
Polafía: Cerdedo (Pontevedra)
Lugar: Antiga Cámara Agraria
Data: 1 de decembro de 2007
Informante/Intérprete: Pandeireteiras de Barro de Arén
Xénero: Xota
Clasificación tipolóxica: Cántiga de baile
Gravado por: Ollo de vidro
Editado por: e~xenio
Texto de presentación
Texto de presentación
Pandeireteiras de Barro de Arén: Manuela Cortizo "Manuela de Barro", Xosé Cortizo "Xosé da Fonte", Alsira López, Clarita Ruzo, Marcelino Sieiro e Sita Álvarez.
Texto transcrito
Texto transcrito
Cerdediño prós amores,
Cerdediño prós amores,
a fonte na carretera,
San Juan no medio das torres.
- Dime, ¿a dónde vas,
Morenita, Morena?
- Voy por agua a serenar
a la Fuente de la Peña.
- Dime, ¿a dónde vas,
Morenita, Morena?
Esta noite hei de ir alá,
meniña, non teñas medo,
coa punta da navalla
heille dar ó tarabelo.
- Dime, ¿a dónde vas,
Morenita, Morena?
- Voy por agua a serenar
a la Fuente de la Peña.
- Dime, ¿a dónde vas,
Morenita, Morena?
Carballás está no alto,
Meilide, ramo de palma,
Cerdedo da miña vida,
Barriño da miña alma.
- Dime, ¿a dónde vas,
Morenita, Morena?
- Voy por agua a serenar
a la Fuente de la Peña.
- Dime, ¿a dónde vas,
Morenita, Morena?
Autora da transcrición: Estefanía Mosquera Castro
Comentarios
Comentarios
Trátase dunha melodía típicamente leonesa. Na Maragatería hai unha interesante versión moi coincidente, aínda que a que cantan as cantadoras de Barro de Arén está adaptada ao estilo das pandereteiras daquela Terra de Montes. Tivo algo que ver nisto a emigracion maragata que había en Soutelo de Montes a principios do XX?, todo é posible. A adaptación ao estilo da zona nótase no xeito de cantar, cunha ornamentación vocal propia de alí, e no toque da pandeireta, que dá uns cortes entre os ciclos melódicos moi útiles para os bailadores.
Asesor musical: Juanjo Fernández
Muiñeira de Rebordelo
Muiñeira de Rebordelo
Polafía: Cerdedo (Pontevedra)
Lugar: Antiga Cámara Agraria
Data: 1 de decembro de 2007
Informante/Intérprete: Pandeireteiras de Barro de Arén
Xénero: Muiñeira
Clasificación tipolóxica: Cántiga de baile
Gravado por: Ollo de Vidro
Editado por: e~xenio
Texto de presentación
Texto de presentación
Pandeireteiras de Barro de Arén: Manuela Cortizo "Manuela de Barro", Xosé Cortizo "Xosé da Fonte", Alsira López, Clarita Ruzo, Marcelino Sieiro e Sita Álvarez.
Texto transcrito
Texto transcrito
A subila e a baixala,
a costa de Rebordelo,
a subila e a baixala
perdín a cinta do pelo.
a subila e a baixala
perdín a cinta do pelo.
Ai lalala, lalalala
Ai lalala, lalalala
Ai lalala, lalalala
Ai lalala, lalalá, lalalá!
Eu sei apañar no toxo,
tamén o sei encarrar,
tamén sei tomar amores,
tamén os sei olvidar.
tamén sei tomar amores,
tamén os sei olvidar.
Ai lalala, lalalala
Ai lalala, lalalala
Ai lalala, lalalala
Ai lalala, lalalá, lalalá!
Canta, cuco, canta, cuco
na rabela do arado,
os homes entre as mulleres
éche gando mal gardado.
os homes entre as mulleres
éche gando mal gardado.
Ai lalala, lalalala
Ai lalala, lalalala
Ai lalala, lalalala
Ai lalala, lalalá, lalalá!
Barriño para cantar,
Barriño para cantar,
anque non sea moi alto
sabémolo adoneirar.
Na costa de Rebordelo
ó meu irmán caéulle o pelo
pola perna, morreu pendello
na servilleta, pon a pota ó lume, cachaná.
Na costa de Rebordelo
ó meu irmán caéulle o pelo
pola perna, morreu pendello
na servilleta, pon a pota ó lume, cachaná.
Autora da transcrición: Estefanía Mosquera Castro
Comentarios
Comentarios
Podiamos dicir que é unha muiñeira clásica de canto e pandeireta aínda que a interpretación sae algo do habitual polos intermedios que ten entre os primeiros versos. Inclúe un refrán de versos baleiros ao estilo do xénero aínda que, ao final, cámbiano por un curioso xogo de palabras engadido nunha época recente.
Asesor musical: Juanjo Fernández
Teño unha morena
Teño unha morena
Polafía: Cerdedo (Pontevedra)
Lugar: Antiga Cámara Agraria
Data: 1 de decembro de 2007
Informante/Intérprete: Pandeireteiras de Barro de Arén
Xénero: Xota
Clasificación tipolóxica: Cántiga de baile
Gravado por: Ollo de vidro
Editado por: e~xenio
Texto de presentación
Texto de presentación
Pandeireteiras de Barro de Arén: Manuela Cortizo "Manuela de Barro", Xosé Cortizo "Xosé da Fonte", Alsira López, Clarita Ruzo, Marcelino Sieiro e Sita Álvarez.
Texto transcrito
Texto transcrito
Estreliña do luceiro
e mai-la da claridá
vaise o día, vense a noite,
vaise a miña mocedá.
vaise o día, vense a noite,
vaise a miña mocedá.
Teño unha morena (1)
alá en Dacón,
outra en Maside,
outra no Torrón,
outra no Torrón,
outra no Torrón
e a do Carballiño
non dixo que non.
Debaixo da túa casa
tres arboliños plantei:
un olivo, un romeiro
un jamás te olvidarei.
un olivo, un romeiro
un jamás te olvidarei.
Teño unha morena
alá en Dacón,
outra en Maside,
outra no Torrón,
outra no Torrón,
outra no Torrón
e a do Carballiño
non dixo que non.
Canta, miña compañeira,
canta, miña compañeira,
que te teño de axudar
de casada e de solteira.
que te teño de axudar
de casada e de solteira.
Teño unha morena
alá en Dacón,
outra en Maside,
outra no Torrón,
outra no Torrón,
outra no Torrón
e a do Carballiño
non dixo que non.
Notas do asesor musical: Juanjo Fernández
(1).-Teño unha morena é un título máis apropiado que Estreliña do luceiro. O refrán é inseparable da cántiga, as coplas circunstanciais.
Autora da transcrición: Estefanía Mosquera Castro
Comentarios
Comentarios
Non cantan a que é, se cadra, a máis representativa, aquela fermosa copla de “Fun ao viño a Ribadavia …”, tal vez porque xa a teñen incluída en Canto de arrieiro. É unha mágoa porque esa é, precisamente, a que máis lle gustaba cantar a Avelino Cachafeiro, Gaiteiro de Soutelo. Posiblemente foi el o difusor desta cántiga pola zona, Os Diplomáticos do Acordeón tomárona del e gravárona en 1999. Lembremos que Cachafeiro estaba moi vinculado ao folclorismo da súa época (décadas dos 20 e 30 do XX) e debía de coñecer moitas deste tipo de cántigas, habituais no repertorio dos Coros Galegos (1). O feito de interpretala as cantadoras de Barro de Arén lenta e sen acompañamento percusivo semella reforzar esta idea.
Asesor musical: Juanjo Fernández
Dolor de la Virgen en el portal de Belén
Dolor de la Virgen en el portal de Belén
Polafía: Cerdedo (Pontevedra)
Lugar: Antiga Cámara Agraria
Data: 1 de decembro de 2007
Informante/Intérprete: Pandeireteiras de Barro de Arén
Xénero: Romance
Clasificación tipolóxica: Romance relixioso. Cántiga narrativa novelada de temática relixiosa
Gravado por: Ollo de Vidro
Editado por: e~xenio
Pandeireteiras de Barro de Arén: Manuela Cortizo "Manuela de Barro", Xosé Cortizo "Xosé da Fonte", Alsira López, Clarita Ruzo, Marcelino Sieiro e Sita Álvarez.
Texto transcrito
Texto transcrito
En el portal de Belén, ciudad de Galilea,
donde la virgen parió una relumbrante estrella.
Vino por allí San Juan, la bendita Madalena,
también vino San José, palabra de amor le dieran.
- Cómo estás, Virgen, del parto?, cómo estás, Virgen, doncella?
- Estoy buena, San José, no dejo de tener pena,
por ser el hijo de Dios, nació en tanta pobreza
sin tener en que le envuelvan sino de una poca hierba.
La mula se la comió, en su vientre se la lleva,
nunca ella hijos paira ni cosa de ella recienda.
- Irás al monte Calvario que allí hay una escalera
cun letrerito que dice: rey de los cielos y tierra.
Aquí murió Jesucristo, rey de los cielos y tierra,
no murió por sus pecados ni por culpas que tuviera,
murió por los pecadores, que tantos n'el mundo hubiera
Autora da transcrición: Estefanía Mosquera Castro
Comentarios
Comentarios
Este romance aparece en Romanceiro Xeral de Galicia Vol I de Ana Valenciano, co título xenérico de Dolor de la Virgen en el Portal de Belén, onde hai unha versión con algunhas variantes. A sinxeleza da melodía podería indicar que é unha cántiga moi vella, propia deste tipo de romances clásicos. A reducida adaptación á lingua galega deste tipo de cántigas xustifícase ás veces con que aparecían en diversos textos, tanto eclesiásticos como profanos, onde eran aprendidas polos propios cantadores, sen dar lugar a demasiadas transformacións.
Asesor musical: Juanjo Fernández
En el portal de Belén
En el portal de Belén
Polafía: Cerdedo (Pontevedra)
Lugar: Antiga Cámara Agraria
Data: 1 de decembro de 2007
Informante/Intérprete: Pandeireteiras de Barro de Arén
Xénero: Vilancico
Gravado por: Ollo de Vidro
Editado por: e~xenio
Texto transcrito
Texto transcrito
En el Portal de Belén
nació un hermoso niño
y un ángel bajó diciendo
que era el rey de los judíos.
y un ángel bajó diciendo
que era el rey de los judíos.
En el portal de Belén
del cielo cuelga una escada,
para vesitar al niño
ángeles suben y bajan.
para vesitar al niño
ángeles suben y bajan.
Vinieron los Reyes Magos
cansados de caminar
abandonan sus caballos
al niño van adorar.
abandonan sus caballos
al niño van adorar.
Os pastores en Belén
foron ó monte por leña,
para quentar ó neniño
que naceu a “Nochebuena”.
para quentar ó neniño
que naceu a “Nochebuena”.
Os pastores, que superon
que o neno quería festa,
hubo pastor que rompeue
cen pares de castañetas.
hubo pastor que rompeue
cen pares de castañetas.
Esas uvas, esas pasas,
ese mel, esas castañas
son para lle dar ó neno
que está deitado nas pallas.
son para lle dar ó neno
que está deitado nas pallas.
Eu tamén digo que vivan
eu tamén digo que vivan
os señores desta casa
e mai-la súa familia.
os señores desta casa
e mai-la súa familia.
Autora da transcrición: Estefanía Mosquera Castro
Comentarios
Comentarios
Dorothé Schubarth en Cancioneiro Popular Galego Vol. II clasificou este tipo de melodías de nadal segundo varios criterios en tres grupos: Nadal, Reis e Vilancicos. Estas últimas teñen menos arraigo popular e, escribe a musicóloga, gardan certa afinidade coa muiñeira nova. Outro asunto son as circunstancias en que os cantadores interpretaban estas cántigas, case sempre formando parte do repertorio dos ranchos ou cuadrillas de reis.
Os vilancicos, nacen a principios da época barroca como composicións cantadas, integradas en obras máis extensas e postas en boca de xentes modestas, pastores, labregos, etc., viláns, en definitiva, de onde procede a denominación. Na vinculación ao nadal dos vilancicos e na súa popularización durante toda a época barroca tiveron moito que ver os mestres de capela, especialmente das grandes catedrais españolas, que os incluían nas composicións que estreaban no nadal, unha das datas máis importantes do calendario cristián.
Neste caso, tratándose dun cantar narrativo, non segue un encadeamento argumental claro, estando composto por coplas inconexas que, iso si, xiran ao redor do nacemento de Xesús. Como curiosidades, cómpre destacarmos do texto que as tres primeiras coplas teñen un castelán bo e as catro que seguen un galego tamén bo, sen que haxa demasiada mestura de ambas as linguas. Da música é necesario salientar que os dous primeiros versos de cada copla teñen métrica ternaria e os dous últimos, os que se repiten, métrica binaria; diríase cun carácter escenográfico, composto para diferentes grupos de cantadores aínda que Manuela Cortizo non recorda tal circunstancia.
Asesor musical: Juanjo Fernández
Himno de Barro
Himno de Barro
Polafía: Cerdedo (Pontevedra)
Lugar: Antiga Cámara Agraria
Data: 1 de decembro de 2007
Informante/Intérprete: Pandeireteiras de Barro de Arén
Xénero: Valse
Clasificación tipolóxica: Cántiga de baile
Gravado por: Ollo de vidro
Editado por: e~xenio
Texto de presentación
Texto de presentación
Autor da letra e da música: José Cortizo.
Pandeireteiras de Barro de Arén: Manuela Cortizo "Manuela de Barro", Xosé Cortizo "Xosé da Fonte", Alsira López, Clarita Ruzo, Marcelino Sieiro e Sita Álvarez.
Texto transcrito
Texto transcrito
Viña baixando do monte, trun trun,
viña baixando do monte, trun trun,
polo camiño do carro, laralará
ai lala laralará ai la,
ó chegar a Penagrande, trun trun,
ó chegar a Penagrande, trun trun,
xa vía o lugar de Barro, laralará
ai lala laralará ai la.
Outeiros de Penagrande,trun trun
Outeiros de Penagrande,trun trun
sempre coa vista posta, laralará
ai lala laralará ai la.
Nese lugar tan bonito, trun trun
nese lugar tan bonito, trun trun
que está no fondo da costa, laralará
ai lala laralará ai la.
Moi preto das nosas casas, trun trun
Moi preto das nosas casas, trun trun
témo-lo muíño pequeno, laralará
ai lala laralará ai la.
co seu tellado de pedra, trun trun
co seu tellado de pedra, trun trun
e o seu corpiño de neno, laralará
ai lala laralará ai la.
Dentro da nosa capela,trun trun
Dentro da nosa capela, trun trun
temos o noso santiño,laralará
ai lala laralará ai la.
coa espada levantada,trun trun
coa espada levantada, trun trun
vainos marcando o camiño, laralará
ai lala laralará ai la.
Autora da transcrición: Estefanía Mosquera Castro
Comentarios
Comentarios
A cántiga ten unha forma curiosa pola cantidade de apéndices textuais ao final de cada verso, a xeito de romance infantil clásico, pero eses ritardandos ao final das segundas frases musicais danlle un aire coral, case tabernario, de mediados do XX. O texto non parece ser moi vello nin moi tradicional senón, máis ben, composición de algún namorado do lugar de Barro en época máis ou menos recente. Á hora de optarmos por unha clasificación xenérica hai que acudir ao ritmo que se aprecia, que é o de valse, como se di na zona, aínda que se nota que está desvinculada do baile.
Asesor musical: Juanjo Fernández
Artigos relacionados
Artigos relacionados
Page updated
Google Sites
Report abuse