Os gaiteiros de Soutelo

Cando se fala de Avelino Cachafeiro ou dos gaiteiros de Soutelo, é importante destacar que novas investigacións realizadas por Rubén Troitiño achegan novos datos e correccións de informacións previamente publicadas. Isto significa que os datos presentados en artigos anteriores poden estar errados ou poden ser ampliados.

Os gaiteiros de Soutelo son un grupo de referencia na música galega, tanto na Terra de Montes como en Galicia. Este cuarteto de gaitas, formado no inicio dos anos 20, deixou unha pegada innegable no panorama musical. Os protagonistas desta formación foron os irmáns Avelino Cachafeiro Bugallo e Victor Castor Cachafeiro Bugallo, que demostraron unha maestría inigualable na interpretación das gaitas. A eles únense o seu irmán Bautista Cachafeiro Bugallo, que manexaba o tambor, e o pai dos tres, Fermín Cachafeiro Balado, que poñía o ritmo co bombo. 

Nalgúns momentos puntuais, sumábase a este cuarteto a súa tía Andresa Cachafeiro Viéitez procedente do Outeiro de Sanguñedo e experta tocadora de pandeiro. A súa presenza aportaba unha dimensión única á música do grupo. 

Os gaiteiros de Soutelo desenvolveron a súa carreira durante un período aproximado de dezaseis anos, ata o inicio da Guerra Civil en 1936, cando a agrupación se desfixo como tal. Ao longo desa etapa, producíronse dúas substitucións na formación. A primeira ocorreu despois do falecemento de Fermín Cachafeiro en 1928, pai dos tres irmáns, momento no que Antonio Ferro, coñecido como Charrone e procedente de Pontevedra, uníuse ao grupo. A segunda substitución produciuse trala morte de Bautista no ano 1933, cando Francisco Viéitez Fírvida incorporouse ao cuarteto. 

É importante resaltar dous feitos históricos nos que participaron os gaiteiros de Soutelo. O primeiro deles foi a gravación de seis discos para a Casa Regal, que tivo lugar no Teatro Principal de Ourense. Nesta etapa de gravacións, inicialmente Fermín Cachafeiro non participou, xa que a súa morte ocorreu antes das sesións de estudo. 

O segundo feito destacable foi a súa viaxe por América, onde o grupo tivo a oportunidade de presentar a súa música ao público doutros países. O seu debut tivo lugar no Teatro Avenida de Bos Aires (Arxentina) o 25 de novembro de 1929. Durante a súa estadía en América, ofreceron varios concertos, sendo o último deles o 28 de febreiro de 1930, antes de retornar a Soutelo de Montes. 

Os gaiteiros de Soutelo deixaron un legado importante na música galega, consolidándose como un referente na interpretación das gaitas e contribuíndo á difusión da cultura musical do noso país. A súa música e as súas actuacións foron apreciadas tanto a nivel local como internacional, deixando unha marca imborrable na historia da música tradicional galega.

Libriño con 15 tarxetas postais sobre o Monte Santa Trega. Na número 12 podemos ver ao cuarteto co seguinte título: "12 - LA GUARDIA. MONTE SANTA TECLA. La procesión de la Santa en el día de la romería «Pro-Monte», a la que acuden infinidad de personas de toda Galicia.

Na actualidade, Rubén Troitiño posúe uns punteiros, bombo (segundo a familia é o orixinal do cuarteto) e tambor pertencentes a Avelino Cachafeiro, o gaiteiro de Soutelo, doados pola familia para a súa conservación.

Según as pescudas realizadas sobre este instrumento podemos dicir que tanto o punteiro coma a copa do ronco foron feitos en Riobó (A Estrada) e as outras partes do ronco pertencen, case con toda seguridade, á copa atopada na casa de Avelino Cachafeiro.

Os temas que deixaron gravados forman un total de 12, dous por cada disco, no catálogo publicado pola Casa Regal podemos ler os seguintes títulos:

1. FOLIADA DE BARRO DE AREU. Solo de gaitas y canto.

2. LA ALFONSINA. Muiñeira. Dúo de gaitas.

3. EICHO DE DAR QUERIDIÑA. Foliada. Dúo de gaitas.

4. A VOLTA DA FESTA. (Pasacalle). Dúo de gaitas.

5. ESTROUPELES-TROUPELE. Muiñeira. Dúo de gaitas.

6. RIANXEIRA. Foliada Rías Baixas. Dúo de gaitas.

7. FANDANGO DE PONTEVEDRA. Dúo de gaitas.

8. MUIÑEIRA DE CHANTADA. Solo de gaita por Avelino Cachafeiro

9. FOLIADA DE LUXAN. Dúo de gaitas.

10. FARRUQUIÑA, CHAMAN A PORTA. Muiñeira. Dúo de gaitas.

11. FOLIADA DE TENORIO. Solo de gaita y canto.

12. ALBORADA DE ROSALÍA DE CASTRO. Dúo de gaita por Avelino y Bautista Cachafeiro.

Os discos compartidos neste apartado son do arquivo persoal de Rubén Troitiño.

No nomeamento das pezas atopamos un erro, están cambiados os nomes da Foliada Rías Baixas e de Estroupele-troupele.